Artykuły Drewniane

Nasz Maleniec…Maliniec

Maleniec – miejscowość położona w woj.świętokryskim, powiat konecki, gmina Ruda Maleniecka nad rzeką Czarną Konecką.

Maleniec Historia - zdj.1
Maleniec Historia – zdj.1

Zapewne większość z nas słyszała, że Maleniec nazywał się kiedyś Maliniec, a nazwa ta pochodzi od Malin, których rosło wiele w otaczających miejscowość lasach. Nazwa „Maliniec” była prawdopodobnie używana jeszcze około 1850 roku. Wzmiankę o tej nazwie miejscowości można znaleść na stronie geni.com. Strona ta wymienia imię i nazwisko osoby, która dzierżawiła od Temerli Sonnenberg-ówczesnej właścicielki dóbr Ruda Maleniecka fabrykę żelaza w Maleńcu (szczegółowe informacje dotyczące zabytkowej fabryki żelaza w Maleńcu i jej historię można znaleść na stronie www.maleniec.pl oraz https://pl.wikipedia.org/wiki/Ruda_Maleniecka).

Maleniec Historia - zdj.2
Maleniec Historia – zdj.2
Maleniec Historia - zdj. 3
Maleniec Historia – zdj. 3

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Był to Herszek Tzvi, Poritz of Maliniec Kozlowski – polski Żyd pochodzący z Przysuchy, zamieszkującący od około 1820-30 roku wraz z rodziną Maleniec (na zdjęciu przedwojenny dom rodziny Kozłowskich – budynek szkoły podstawowej po II wojnie światowej).

Maleniec Historia - zdj. 4
Maleniec Historia – zdj. 4
Maleniec Historia - zdj. 5
Maleniec Historia – zdj. 5

Henoch Uszer był chasydem, jak zresztą inni malenieccy Żydzi. Wielu z nich przybyło do Maleńca za czasów, gdy właścicielem dóbr ziemskich Ruda Maleniecka, Temelii Sonnenberg, która wspierała chasydów i sprowadziła wiele osób pochodzenia żydowskiego do pracy w malenieckiej fabryce żelaza.

Przedstawiciele odłamu chasydzkiego judaizmu (w odróżnieniu od ortodoksyjnych Żydów) głosi zwalczanie zła nie złem, ale dobrem, które należy dostrzec jako aspekt pewnego rodzaju boskości i sprowadzenia go następnie ku dobru. W myśl tego każdy mógł liczyć na oczyszczenie i nagrodę, gdyż człowiek (a w zasadzie jego dusza) jest złączony z Bogiem miłością. Nauczyciele chasydzccy nauczali, że Boga należy chwalić nie poprzez umartwianie się i ascezę, ale poprzez mądre i radosne korzystanie z życia i darów, jakie z sobą niesie. Pobożność była afirmacją życia. Czcili Boga przez taniec i śpiew, a także w ekstatycznych modlitwach. Modlitwa taka powinna człowiekowi przynieść radość i pogodę ducha, co oznaczało zespalanie się z Bogiem. Nie wykluczało to kontemplacji i nieustannej służby Bogu, która wypełniała całe życie chasyda.

Henoch Kozłowski i jego rodzina pomagali ludziom ubogim, a tych w Maleńcu nie brakowało. Jego córka Leja Kozłowska robiła ciepłe posiłki i rozdawała pieniądze potrzebującym. Kozłowski przeznaczał duże kwoty na cele charytatywne i często gościł w swoim domu w Maleńcu światowej sławy rabinów: np. rabina z Góry Kalwarii – Avrahama Mordechaia Alter, rabiego Meira Szapiro (Shapiro), który prowadził yeshivę w Lublinie (wyższa szkoła nauk o Talmudzie)- Yeshivas Chachmei Lublin. Osobistości te odwiedzały Kozłowskiego raz w roku w celu uzyskania dotacji. Wymienieni rabini do tej pory są autorytetami wśród ludności pochodzenia żydowskiego. Dziadkowie i pradziadkowie znanego pisarza i kompozytora Reba Leybl Levina pochodzili także z Maleńca.

Poniżej przedstawiam krótkie drzewo genealogiczne rodziny Kozłowskich:

1 .Herszek Tzvi, Poritz of Maliniec Kozlowski był synem Moshe Kozłowskiego (1735-1829) i Mindli Kozłowskiej (1734-1829) z Przysuchy, mężem Fajgi Kozlowskiej, ojcem Mośka Kozlowskiego; Chaima Uszera Kozlowskiego; Mordki Kozlowski; Hindy Borensztajn; Ity Rubin, Sury Rywki Szpiro; Malki Kozlowskiej; Leja Levine; R. Efroima Fiszela Kozlowskiego i Mariem Kozlowskej; bratem Lejbusa Kozłowskiego.

2 .Syn Herszka TZVI – Chaim Uszer Kozlowski ( ur. 1807-1872), mąż Brandla Kozlowski; Frajda Berlińska (Berliner) i Perla Berger pv Kozlowski, ojciec Samuel Kozlowski; Laja Mindla Hendels; Cypra Ejzenberg; Perla Kozlowski; Sura Rachma Kozlowski, Efraim Fiszel Kozlowski; Szymcha Kozlowski; Dwojra Szpiro; Sura Kozlowska; Jakob Leybusz Kozlowski; R. Isaac Kozlowski; Benjamin Kozlowski; Hersz Kozlowski; Hana Kozlowski; Szajndla Erlich; Izrael Kozlowski; Henoch-Chayim Uszer Kozlowski i Chaja Besserglik

3. Syn Chaim Uszer Kozlowskiego – Heim Chayim Uszer Kozlowski (1872 Maleniec – 1942 Treblinka), wraz z żoną Maryą i dziećmi jak reszta rodzin żydowskich zginął w Treblince. W sierpniu 1943 gestapo ustaawiło wszystkiHenoch-Chayim Uszer Kozlowski -ojciec Yechiela i paru córek, córka córki Henoch Uszer- Rifka Rudel przeżyła wojnę, mieszkała w Paryżu, a później w Izralelu. Jej syn Efraim Rudel i wnuk Lior Rudel -żyją w Izraelu.

Michał Lubliner w swojej biografii wymienia następujące nazwiska polskich Żydów zamieszkujących przed wojną w Maleńcu:

  • Kozłowscy
  • Levins
  • Shapiro
  • Bornsteinowie
  • haCohen

Lucjan Jaskólski pisze o takich nazwiskach jak:

  • Mendel – handlarz drewnem
  • Duwet – właściel fabryki okuć (dzieci Fisiel, Ryfka, Fajga)
  • Machełek i Piejak – sklepik mydło i powidło
  • Abram – krawiectwo
  • Harsiel Gielmowski „Suka”i Szmul Młynarski -stolarstwo
  • Welwet i żona Huma-rzeźnik rytualny
  • 2 szewców
  • krawcowa
  • Sindrowie
Maleniec Historia - zdj. 6
Maleniec Historia – zdj. 6

Reszta polskich rodzin, które mieszkały w Maleńcu przed wojną i których przodkowie do dziś żyją w Maleńcu lub go odwiedzają to:

  • Luzeńczyk
  • Jaśkiewicz
  • Wiaderny
  • Lubieniecy
  • Stelmach
  • Jaskulski
  • Bjerowa
  • Baliński
  • Czyż
  • Podgórscy
  • Kusiak
  • Plutowie
  • Wróblewski
  • Pierzchalski
  • Mijasowie
  • Czerkawscy
  • Czapelski
  • Górski
  • Tatarscy
  • Paczyński
  • Musiał
  • Skwara
  • Sowiński
  • Barański
  • Antosikowie

Przed II wojną światową Maleniec i pobliskie miejscowości były bardzo różnorodne pod względem etnicznym, kulturowym, religijnym. Zamieszkiwali tu Polacy, Żydzi, Niemcy, Rosjanie.

W Maleńcu nie było kościoła katolickiego, była natomiast synagoga z pokażnym zbiorem ksiąg, mykwa i łaźnia. Istniał też ryneczek w kształcie kwadratu, który otaczały liczne sklepiki. Zgodnie ze wspomnieniami mojej babci Lidii Odolińskiej z domu Balińskiej przed wojną można było w Maleńcu pójść do kina, na lody oraz tańce na pomoście nad jeziorem.

Przedwojenne codzienne życie w Maleńcu przypominało raczej życie w większym miasteczku niż na wsi. Była to bardzo gościnna miejscowość. Ludność pochodzenia polskiego i żydowskiego żyła w dobrych, spokojnych relacjach, co potwierdzają spisane wspomnienia Lucjana Jakólskiego i Michała Lublinera „The memories of Michal Lubliner” i Malki Szpiro „My Ancestrial Shtetl”.

Maleniec Historia - zdj. 7
Maleniec Historia – zdj. 7

Z pamiątek przedwojennych po malenieckich Żydach – np. rodzinie Kozłowskich- zachowały się resztki łańcucha miedzianego od lampy rytualnej, moi kuzyni Czapelscy w swoim domu znależli jarmułkę, reszta ksiąg ze strychu została z czasem spalona, w domu po Państwu Jaskulskich na strychu była przechowywana tora, z której resztek po czasie dzieci robiły kapelusze.

Ze wspomnień mojej babci Ligii Odolińskiej z domu Balińskiej (1931-2020r) i jej mamy Wandy Balińskiej z domu Czapelskiej (1909 r Maleniec – 1994r Warszawa) wiem, że babcia jako mała dziewczynka przenosiła wiadomości od partyzantów z Maleńca do Żarnowa (7 km). Nosiła puste butelki jako przykrywkę. Babcia Lila wsominała swoją mała przyjaciółkę z rodziny żydowskiej, która została wraz z mamą wywieziona do getta w Opocznie. Mówiła też o tym, że podglądali przez okna, co dzieje się w synagodze, czasem coś jak to dzieci wrzucili do środka przez okna. Raz wystraszyła się Żyda z długimi pejsami i w czarnym kapeluszu jadąc autobusem do Rudy, bo autobus nagle ostro zachamował, a babcia wpadła na pana. Bardzo też przeżyła widok zastrzelonej chorej kobiety pochodzenia żydowskiego przez gestapo w jej domu na łóżku. Babcia do końca życia miała lęki przed zabójcami, ze ktoś przyjdzie do jej domu, zrobi jej krzywdę, Drzwi zawsze musiały być zamknięte na klucz.

A to pamiątkowe zdjęcie mojej rodziny z 1943 zrobione w Maleńcu. Pośrodku mój prapradziad Leonard Czapelski.

Maleniec Historia - zdj. 8
Maleniec Historia – zdj. 8

Zdjęcie części mojej rodziny: prapradziadek: Leonard Czapelski z żoną Wiktorią z Piekutowskich, po lewej moja prababcia Wanda Balińska, po prawej od prapradziadka córka Zenia, syn Tadeusz. Na dole moja bacia Ligia, córka Leonarda Melania i wnuczka Danuta, IV, 1943 rok.

Czasem chciałabym się przenieść w czasie do przedwojennego Maleńca, brakuje mi tych pięknych starych drzew wzdłuż drogi nad stawem, tętniącego życiem miasteczka, różnorodności kulturowej.

Dziś Maleniec jest raczej spokojną wioską, która ożywa w wakacje. Latem można zobaczyć wycieczki autokarowe przyjeżdzające zwiedzić muzeum – Fabrykę Żelaza, kąpiących się w jeziorze mieszkańców pobliskich miejscowości, wielu rowerzystów, otwarte okiennice drewnianych domków urlopowiczów. Niestety nie ma już śladu po ryneczku, synagodze, łaźni, dyskotece nad jeziorem, lodziarni..

Choć druga wojna światowa zmieniała znacząco charakter Maleńca, to miejsce to zachowało swój urok. Jezioro, stara drewniana fabryka, drewniane mosty, wydmy piaskowe zachęcają do wizyty

i powrotów.

Maleniec Historia - zdj. 9
Maleniec Historia – zdj. 9

Ponieważ moja rodzina zakupiła przed 10 laty od gminy Ruda Maleniecka przedwojenny budynek szkoły podstawowej – dom rodziny Kozłowskich przed wojną – chciałam zachować pamięć o tej rodzinie, także pamięć o moich przodkach z Maleńca – rodzinie Czapelskich i innych mieszkańcach tej miejscowości, którzy zamieszkiwali przez wieki Maleniec, a stracili życie z rąk niemieckich nazistów. Zaangażowanie i praca w Fabryce Żelaza, miłość pokoleń do tej okolicy stworzyły historię i niepowtarzalny gościnny klimat tego miejsca.

Sylwia Żochowska

Wykonujemy rożne pamiątki z drewna i wypalamy napisy i obrazy zgodnie z zamówieniem.

Przykłady wykonanych prac:

Maleniec - Maliniec pamiątki (1)
Maleniec – Maliniec pamiątki (1)
Maleniec - Maliniec pamiątki (2)
Maleniec – Maliniec pamiątki (2)
Maleniec - Maliniec pamiątki (3)
Maleniec – Maliniec pamiątki (3)
Maleniec - Maliniec pamiątki (4)
Maleniec – Maliniec pamiątki (4)
Maleniec - Maliniec pamiątki (5)
Maleniec – Maliniec pamiątki (5)
Maleniec - Maliniec pamiątki (6)
Maleniec – Maliniec pamiątki (6)
Maleniec - Maliniec pamiątki (7)
Maleniec – Maliniec pamiątki (7)
Maleniec - Maliniec pamiątki (8)
Maleniec – Maliniec pamiątki (8)
Maleniec - Maliniec pamiątki (9)
Maleniec – Maliniec pamiątki (9)
Maleniec - Maliniec pamiątki (10)
Maleniec – Maliniec pamiątki (10)
Maleniec - Maliniec pamiątki (11)
Maleniec – Maliniec pamiątki (11)
Maleniec - Maliniec pamiątki (12)
Maleniec – Maliniec pamiątki (12)
Maleniec - Maliniec pamiątki (13)
Maleniec – Maliniec pamiątki (13)
Maleniec - Maliniec pamiątki (14)
Maleniec – Maliniec pamiątki (14)
Maleniec - Maliniec pamiątki (15)
Maleniec – Maliniec pamiątki (15)
Maleniec - Maliniec pamiątki (16)
Maleniec – Maliniec pamiątki (16)